Bulunduğu yerde yavaş büyüyen komşu doku ve hücreleri istila etmeden sadece iterek genişleyen, hiç bir şekilde lenf bezlerine ya da başka organlara sıçramayan kitlelere de iyi huylu (benign) karaciğer kitlesi denir.
Tıbbi dilde kitle ve tümör eş anlamlı kelimelerdir. Normalde olmaması gereken yerde, bir hacim işgal eden yumrulara kitle veya tümör denir.
Eğer bir tümör hızlı büyüyorsa, komşu olduğu doku veya hücreleri istila ediyorsa, kan veya lenf yolu ile bulunduğu doku veya orgadan lenf bezlerine veya başka doku ve organlara sıçrıyorsa bu tür kitlelere kötü huylu (malign) tümör yani kanser denir. Bulunduğu yerde yavaş büyüyen komşu doku ve hücreleri istila etmeden sadece iterek genişleyen, hiç bir şekilde lenf bezlerine ya da başka organlara sıçramayan kitlelere de iyi huylu (benign) karaciğer kitlesi denir.
Kitlelerde benign ve malign ayrımı genellikle radyolojik görüntülere ve fizik muayene bulgularına bakarak yapılabilir ama bu yöntem her zaman doğru sonuç vermez. İyi olduğu düşünülen kitleler aralıklarla fizik muayene ve radyolojik görüntüleme yöntemleri ile takip edilir, değişmedikleri doğrulanır. Şüpheli durumlarda ise en kesin iyi-kötü ayrımı biyopsi ile yapılır.
Yukarıda yaptığımız tanımlama iyi-kötü ayrımını kitleyi oluşturan hücrelerin davranış şekline göre yapmaktadır. Kitlelerin neden olduğu tıbbi sonuçlar bazen iyi huylu kitlelerde bile fazlasıyla kötü olabilmektedir (ani yırtılmaya bağlı kanamalar, safra yollarını ya da sindirim sistemini tıkamalar, enfeksiyöz kitlelerin tıbbi tedaviye yanıt vermeyişi gibi)
Bu tanıma uyan ve karaciğerde yerleşmiş iyi huylu kitlelere de karaciğerin iyi huylu kitleleri denir.
Kitlelerin bir sınıflama şekli içi sıvı (kistik) ya da içi katı olanlar (solid) diye yapılır. Ama hem halk dilinde hem de tıbbi yaklaşımda sadece kitle dendiğinde içi katı olan yumrular (solid) anlaşılmaktadır. Bunun temel nedeni içi sıvı dolu olanların genellikle ayrıca belirtiliyor olmasıdır.
Karaciğerde en sık görülen iyi huylu kitle aslında içi sıvı dolu olan basit kistlerdir. Bunun dışında karaciğer ve böbreği bazen de pankreası birlikte tutan yaygın çok sayıda kistin olduğu hastalıklar vardır. Ayrıca kanla karaciğere ulaşan mikroorganizmaların yaratabileceği apseler, amiplerin oluşturabileceği apseler, karaciğerin hidatik kisti (köpek kisti) ile alveolar kistine yol açan paraziter kistik hastalıklar da kistik kitlelere yok açar.
Bu kistik kitlelerin tamamı karaciğer dokusu içinde yer alırken bazı kistik yapılar da safra yolundan kaynaklanmaktadır. Bunlardan biri olan biliyer kistadenom iyi huylu bir karaciğer kitlesi iken zamanla kansere dönüşebilir. Bu tanı konduğu zaman ameliyat gerekecektir.
Biz bu bölümde karaciğerin solid iyi huylu kitleleri üzerinde duracağız.
Karaciğerin solid iyi huylu kitleleri şunlardır;
Vücudun çeşitli yerlerinde görülen hemanjiomların karaciğerde yerleşmiş tipidir. Temelde yeni doğanlarda doğum lekesi olarak tanımlanan derideki kan damar yumağının karaciğerde yerleşmiş formudur. Görüntüleme yöntemlerinin kalitesi artıp, kullanımı sıklaştıkça görülme sıklığı da artmıştır.
Görüntüleme yöntemleri sırasında tetkiklerin %5 kadarında karaciğerde hemanjiom saptanır ama genel popülasyonun %20’sinde olduğu var sayılmaktadır. Karaciğer iyi huylu kitleleri içinde en sık görünendir. Sebebi bilinmemektedir. Her yaşta görülebilir ama 30-50 yaş kadınlarda daha sıktır. Genellikle 3 cm’den küçüktür ama 15 -20 cm gibi devasa boyutlara ulaşabilir, nadiren de karaciğerin her tarafını kaplayabilir. US, BT veya MR ile %100’e yakın bir şekilde tanısı konabilir, çok nadiren başka bir hastalıkla karışır. Kötü bir hastalığa dönüşmez.
Büyüdükçe yırtılıp kanama riski artar, nadiren çevreye basarak sorun çıkartır. Çok çok nadiren, karaciğerin tamamını dolduranlarda içinde biriken trombositler nedeniyle pıhtılaşmayı bozabilir (Kasabach-Merritt sendromu).
Hemanjiomdan sonra ikinci en sık görülen iyi huylu karaciğer kitlesidir. FNH’in görülme hızı %0.4-3 arasında verilmektedir. Belirgin şekilde kadınlarda sıktır (%90). 35-50 yaş kadınlarda sık görülür. Genellikle bir tane ve 5 cm’den küçüktür. %20-30 oranında birden fazla olabilir ve %20 olguda beraberinde karaciğerde hemanjiom da bulunabilir.
Çok büyük kısmı büyümeden stabil kalır, dolayısı ile hem şikayete yol açmaz hem de komplikasyonları yok denecek kadar azdır. İki tipi vardır; %80’I klasik, kalanlar da klasik olmayan tiptir. Kalsik tipinde düzgün sınırlı yuvarlak yumrunun ortasında fibröz bir skar (nebde) dokusu vardır.
Streoid (kortizon) kullanımı ile ilgisi olduğu düşünülmektedir. Karaciğer'de bir takım damarsal hastalıklar olduğu zaman FNH birden fazla sayıda görülebilmektedir. Tanıda BT MR ve contrast madde güçlendirilmiş US işe yarar. Şüphede kalınırsa biyopsi yapılır.
FNH’e göre on kat daha az görülür. Sıklıkla 35-40 yaş arası kadınlarda görülür. Kadın erkek oranı 10:1’dir. Doğum kontrol hapı kullanımı ile ilgisi vardır, uzun süre kullananlarda görülme sıklığı 30-40 kat daha yüksektir. Bu ilişki doz bağımlıdır ve ilaç kesilince adenomda da küçülme olabilir. Vücut geliştirme yapan ve daha hızlı kas geliştirmek için anabolizan madde alan erkeklerde de adenoma sıklığı artmıştır. Aynı şekilde “aplastik anemi” ve “paroksismal nokturnal hemoglobinüri” için andojenik steroid tedavisi alanlarda da daha sıktır.
Son zamanlarda sıklığında bir artış vardır ve bunun artan obeziteye ve metabolik sendroma bağlanmaktadır. Bunlar dışında bazı ailelerde çeşitli hastalıklarla beraber genetik olarak geçiş de söz konusudur. Çoğunlukla tek nodül şeklindedir, nadiren birden fazla sayıda olur. Birkaç milimetreden 30 cm’e kadar boyutta olabilir.
%10-15 olguda kendiliğinden yırtılıp karın içine kanayabilir. Beş cm üzerinde olanlar ve boyutundan bağımsız karaciğer dışına doğru büyümüş olanlarda (ekzofitik) kendiliğinden kanama riski daha fazladır. Sık olmamakla birlikte kansere dönüşebilir. Tanı için BT ve MR genellikle yeterlidir. MR’da karaciğer hücrelerine özel boya kullanılınca fokal nodüler hiperplaziden farklı görülecektir. Karaciğer sintigrafisinde de burası fokal nodüler hiperplaziden farklı olarak soğuk bir alan olarak görülecektir.
Çok nadiren karaciğer dokusu içinde yerleşmiş lipom olabilir.
Aynı şekilde çok nadir olar karaciğer dokusu içinde lokl olarak yerleşmiş fibröz tümör olabilir.
Enfeksiyoz ve paraziter kistik kitleleri değil iyi huylu solid karaciğer kitlelerini anlattığımızın altını tekrar çizerek genel anlmada belirgin bir şikayet yaratmadıklarını, çoğunun çeşitli nedenlerle yapılan görüntüleme yöntemleri sırasında şans eseri saptandığını söyleyebiliriz.
0n cm’den büyük hemanjiomlara “dev hemanjiom” denmektedir. Bunlar yerleşim yerine bağlı olarak çevre doku ve organlara bası yapabilir ve erken doygunluk, bulantı, kusma gibi şikayetler yaratabilir. Karaciğer kapsülünü gererek ağrıya yol açabilir. Başkaları için küçük sayılabilecek bir travma ile yırtılıp karın içine kanama yaparsa ani ve şiddetli bir karın ağrısına yol açtığı gibi çarpıntı, baş dönmesi, bayılma gibi kan kaybına bağlı belirtiler verebilir. Kanamanın şiddeti hayati tehlike yaratacak boyutta olabilir.
FNH de diğer tümöral kitlelerle karşılaştırıldığı zaman büyüme pek sık görülen bir durum değildir. Bu nedenle de genellikle şikayet yaratmaz.
Hepatoselüler adenomda küçükken bir şikayet yaratmaz. Büyüme ye eğilimlidir. Ancak her ne sebeple olursa olsun tansı konduktan sonra şikayet yaratmasa bile çeşitli kriterler açısından takip edilip ameliyat edilen bir hastalıktır.
Lipom ve fibromlar belirti vermez.
Karaciğerde iyi huylu kitle tedavisinde belirti vermeyen hemanjiomda tedaviye gerek yoktur. Dev hemanjiomlarda bile büyüklük ve şikayet arasında belirgin bir ilişki bulunmaz. Şikayet yaratan hemanjiomlarda cerrahi yapılabilir ama bunun yerine girişimsel radyolojinin hemanjiomu besleyen damarları embolize etmesi (tıkaması) veya hemanjiom içine bleomycin (aslında bir antibiyotik olan bu madde kanser tedavisinde kullanılan bir ilaç olmuştur) enkjeksiyonundan belirgin fayda görür.
Kasabach-Merritt sendromuna yol açan hemanjiomlarda kortizon ve vincristine (yine bir kanser tedavi ilacı) ile birlikte girişimsel radyolojik yöntemler fayda gösterir. İşe yaramayanlarda cerrahi yapılır. Kasabach-Merritt sendromuna yol açan hemanjiomlar rezeke edilemeyecek kadar yaygınsa tedavi için karaciğer transplantasyonuna kadar gidebilir.
FNH’de tanı net ise genellikle şikayeti olmadığı için hasta bir şey yapmadan gönderilir, özel bir takibe gerek yoktur. Şikayeti olanlarda tedavi cerrahidir. FNH’de cerrahi yerine girişimsel radyolojik yöntemler önerilmiyor, ancak sağlık durumu ameliyat olamayacak kadar kötü olanlarda bu bir seçenek olabilir.
Hepatoselüler adenomda tanı konduğu zamanki büyüklük ve cinsiyet tedavi ve takip planını belirler. Kanama ve kanser riski nedeniyle tanı konduğu zaman beş cm’den büyük olan adenomların cerrahi olarak çıkartılması gerekir. Hasta erkekse boyutun önemi yoktur rezeke edilmelidir. Kadın hastada kullanığı ilaçlar kesilebiliyorsa bir yıl sonra MR ile kontrol edilir. Küçülme var veya stabil ise yıllık görüntüleme ile takip edilir.
Lipom ve fibromlar tedavi gerektirmez.
Herhangi bir yerde olduğu gibi karaciğerdeki bir kitle de ancak çıkartılıp patolojik olarak incelendiği zaman %100 kesin tanı alır. Biyopsi yapana ya da tamamı çıkartılıp patolojide incelenene kadar tüm tanılarda yanılma payı vardır. Bu yanılma payını farklı görüntüleme yöntemleri vey akın takiplerle gerektiğinde de yapılacak biyopsilerle en aza indirmek karaciğer iyi huylu kitlelerinde dikkat edilmesi gereken en önemli konudur.
Gerçekten yukarıda saydığımız hastalıklardan herhangi birisinde yaşanabilecek sorunlar çok sınırlıyken, yanlışlıkla karaciğer kanserini ya da karaciğere metastaz yapmış bir kanseri iyi huylu tümör diye takip etmek hastaların zaten sınırlı olan şansını tamamen ortadan kaldırabilir.
Copyright 2025 Prof. Dr. Gökhan Moray. Genel Cerrahi Uzmanı Tüm Hakları Saklıdır.
Hakkımda
İletişim