Stres Kansere Yol Açar mı?

Stres ve Kanser

Stres ile kanserin ilişkisi hastaların hekimlere en çok sorduğu sorulardan biridir. Kansere yakalanan hastalar genellikle yaşadıkları stresli bir dönemi takiben bu hastalığa yakalandıklarını iddia ederler.

Stres Kansere Yol Açar mı?

Şimdiye kadar yapılan bilimsel çalışmalar ve objektif gözlemlerle bu soruya olumlu bir cevap vermek mümkün değildir. Stresin kansere yol açtığını söyleyememenin çeşitli sebepleri vardır.

Pek çok kanserde genetik geçiş, virütik hastalıklar (hepatit B, hepatit C , HPV gibi),Karsinojenlere maruziyet (sigara, radyasyon, asbest, aflatoksin gibi),diyette alınan tuz, tütsülenmiş gıdalar, alkol vs gibi etkenlerin rolü net olarak gösterilmiştir. Bu gibi özellikler herkeste bulunmasa da kansere yakalanan hemen her kişide stres yaşandığı bir gerçektir. Yani hemen herkes çeşitli derecelerde stres yaşarken pek çok kanserde net olarak stresten farklı bir sebebin sorumlu olduğu gösterilmiştir.

Stresin şiddeti ölçülebilir değildir, herkes stresi kendine göre yaşar. Hastanın yaşadığı stresin şiddeti, vücudunda yarattığı metabolik veya genetik değişikliği objektif olarak değerlendirmek mümkün değildir.

Hasta akut stres döneminde bedenine zarar verecek bir olaya karışmadığı taktirde sorun olmayacaktır. Ama haftalar veya aylar süren kronik streste bedende sorun çıktığı kesindir. Bir yakınının tedavisi mümkün olmayan hastalığında bakım yapmak, çocuğu veya eşi gibi bir yakınını beklenmedik bir şekilde kaybetmek, hayatını sürdürmek için devam zorunda olduğu iş hayatında mobbinge uğramak sonu belli olmayan strese yol açar. Bu gibi kronik stresler hastanın bedeninde birtakım değişikliklere yol açar. Bu değişimler teorik olarak kanser gelişimine olmasa bile ortaya çıkmış bir kanserin büyümesine yol açabilir. Stres hormonları büyüme hormonlarının salınmasına neden olarak mevcut bir tümörün büyümesine yol açabilir.

Kanser bir hücreden köken alan anarşik büyümedir. Her gün binlerce hücre çeşitli çevresel faktörlerin etkisi ve uygun genetik alt yapıya bağlı olarak kanserleşir. Bunların içinden ancak savunma sistemimizi kandırabilenler çoğalır. Ancak bağışıklık sistemimiz çok büyük oranda bu tür hücreleri yabancı olarak algılayıp ortadan kaldırır. Stres hormonları uzun süre dolaşımda kaldığı zaman bağışıklık sistemi baskılanır. Kortizol (glukokortikoid) bu hormonların başında gelir.

Organ nakli hastaları organ reddedilmesin diye aylarca bazen ömür boyu glukokortikoid kullanır. Tüm dünyada kabul edilmiş gerçeklerin başında bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların organ alıcısında enfeksiyon ve kanser riskini arttırdığıdır. Yani bu durum ilaçla yaratılmış kronik stres hali ile kanser arasında bir ilişki bulunduğunun kanıtı olabilir ama stresin net bir şekilde kansere yol açtığı bilimsel olarak doğrulanmamıştır.

Bir kanser hücresi ikiye, iki hücre dörde, dört hücre sekize çıkar. Tümörün bir hücreden ikiye, ya da 2 cm’den 4 cm’ye büyümesi hep eşit zaman aralığında gerçekleşir ve bu zaman dilimine tümörün ikilenme süreci denir. Her bir kanserin ikilenme zamanın nedir ksin olarak bilemiyoruz. Kanserlerin ikilenme zamanının 30-120 gün olduğu tahmin ediliyor ve kanserin bir hücreden 1 cm’lik boyuta gelebilmesi için 8-10 kez ikilenmesi gerektiğini öngörebiliyoruz. Dolayısı ile çoğu zaman hastaların kanseri geliştirdiğine inandıkları stres ortaya çıkmadan önce kanserleşme başlamış oluyor.

Cerrahlar duygu durumu huzurlu olan hastalarda işlerin daha çok yolunda gittiğine, sürekli gergin, tedirgin ve stresli hastalarda ise olmadık sıkıntıların yaşandığına inanmaktadır. Stres genellikle depresyona, depresyon da genellikle hareket kısıtlamasına yol açar. Egzersiz azlığı uyku düzenini bozar, mide ve bağırsaklarda ülserlere yol açar, iştah kaybolur, beslenme olumsuz etkilenir.

Stresi azaltmanın yolları var mıdır?

Kişinin hasta olması, bu hastalığın kanser olması, tedavi için ameliyat gerekmesi, ameliyatın büyüklüğü, ailede ameliyatla ilgili yaşanmış olumsuz tecrübeler ve patoloji sonucuna göre ya da ameliyattan önce ilaç tedavisi (kemoterapi) gerekmesi gibi pek çok durum doğal olarak stres yaratacaktır. Bu stresin akut olması, bir süre sonra yatışması işlerin yolunda gitmesine katkıda bulunacaktır.

Stresin kronik bir hal almaması hastanın kişilik yapısı ve stresle baş etme becerisiyle yakından ilişkilidir. Bu konuda başarılı kişiler yaşanması doğal bir süreci takiben stresten kurtulur ve onun olumsuz etkileri minimize edilmiş olur. Bu konuda başarısız kişiler veya kişilik yapısı olarak bu süreci tek başına atlatamayan kişilerin destek alması gerekir.

• Hasta hekim ilişkisinin sağlam, dürüstlüğe dayalı ve güven verici olmasını sağlamak hekimin görevidir. Hastayı bekleyen süreci usulüne uygun şekilde adım adım paylaşmak ve bilgilendirmek çoğu zaman stresi azaltan bir yaklaşım olacaktır.
• Psikiyatrist veya psikolog desteği alınabilir. Bu uzmanlar stresle baş etmenin profesyonel yollarını size öğretebilir. Konuşma terapileri bilişsel davranışçı terapi ile düşünceleriniz ile duygularınız ve davranışlarınız arasındaki bağı ayırmanızı sağlayabilir. Bu sayede stresin bağışıklık sisteminiz üzerinde hastalığın riskini olumsuz yönde arttıran etkisi hafifletilmiş olur. Bu tür bir yaklaşımda mutlaka profesyonellerden destek alınmalı hasta konu komşu, eş, dost ve akrabanın bilimsellikten uzak yardım çabalarına bırakılmamalıdır.
• Günde iki kez yirmişer dakikalık medistasyon veya yoga seansının stresi azaltmada etkili olduğu belirtilmektedir.
• Günde sekiz saatlik bir uyku periodu yakalanmaya çalışılmalıdır. Stres hormonu olan kortizolün en düşük kan düzeyi gece yarısı uyku sırasındadır. İiyi uyku stres hormonu düzeyini normaldeki gibi artıp azalan ritmine sokacaktır. Uyku kalitesi için egzersizlerin faydası olur. Yatakta TV seyretmekten vaz geçilmelidir.
• Beslenmede çay, kahve ve alkol kesilmeli olmuyorsa azaltılmalıdır. Karbonhidrat alımı kısıtlanmalı, ağır öğünlerden kaçınılmalı, sağlıksız atıştırmalardan uzak durulmalı, taze meyve ve sebze tüketilmelidir. Kişisel öz bakıma özen göstermek ruh durumunu olumlu etkileyecektir.
• Stresi ilaçla tedavi etmek bazı hastalarda mecburen gerekmektedir. Bu genellikle akut durumlarda uygulanmak zorunda kalınır.