Safra yollarındaki taş nasıl çıkarılır?

Safra yollarındaki taş nedir?

"Safra yolu taşı", safra yollarında oluşan bir taşı ifade eder. Safra yolu taşı, safra yollarında oluşan katı parçacıklardan kaynaklanan bir durumdur. Safra yolları, safra kesesinden (karaciğerde üretilen ve depolanan safra sıvısını depolayan küçük bir organdır) bağırsaklara doğru uzanan borular sistemidir. Safra, yağları sindirmek için gereken bir sindirim sıvısıdır ve safra yollarında taş oluştuğunda bu süreci engelleyebilir ve sarılığa sebep olabilir.

Safra yolunda taş (koledokolitiyazis) olması nasıl bir sıkıntı yaratır?

Safra karaciğerde üretilip duodenuma (on iki parmak bağırsağı) salgılanır. Safra yolları safrayı duodenuma taşır. Genellikle duodenuma tek bir safra yolu açılır. Safra kesesinden safra yoluna düşen ya da safra yollarında oluşan safra taşı;

• Fark edilmeden duodenuma geçebilir.
• Duodenuma geçtiği noktada Oddi sfinkterini bir süreliğine tıkar. Bu durum ağrıya yol açar. Eğer safra yolu duodenuma pankreas kanalı ile ortak açılıyorsa pankreas kanalı da tıkanmış olur ve pankreas iltihabı gelişir. Taş kısa bir süre sonra duodenuma kendiliğinden düşerse hem safra yolu hem de pankreas kanalı tıkanıklığı açılmış olur. Şikayetler büyük çoğunlukla hızla düzelir.
• Bazen koledokta birden fazla safra taşı vardır. Aslında koledoktaki taşların çok büyük kısmı safra kesesinden düştüğü için koledokta sadece bir taş olması düşük bir olasılıktır. Yani yukarıdaki senaryo defalarca tekrarlayabilir. Ancak Oddi sfinkterinden geçen her taş burada fonksiyon kaybı yaratma kapasitesine sahiptir.
• Oddi sfinkterindeki taş duodenuma düşemez burada takılı kalır. Sebebi taşın büyüklüğü veya oddi sfinkterinin sertleşmiş yapısı olabilir. Tıkalı safra yolu hem ağrı hem de sarılık yapar. Süreç uzarsa safra yolu iltihabına (kolanjit) döner. Pankreatik kanal da tıkandıysa tabloya pankreatit eklenir ve tıkanıklık kısa sürede açılmadığı için pankreatit de şiddetlenir. Hem kolanjit hem de ağır pankreatit hayati riskleri olan ciddi durumlardır. Bir an önce tıkanıklık yapan taşın çıkartılması gerekir.
• Karaciğerin içindeki safra yollarında da taş olabilmektedir. Bu genellikle uzakdoğuda görülen bir durumdur. Parazitlerin yol açtığı düşünülmektedir. Bu noktadaki taşlar safra yolunu tıkadığı zaman genellikle kendini karaciğer apsesi şeklinde gösterir.

Safra yollarındaki taş (koledokolitiyazis) nasıl çıkartılır?

Safra yollarındaki taşın nerede takılı kaldığı ve ne büyüklükte olduğu nasıl çıkartılabileceği hakkında en belirleyici faktörlerdir. Sonuçta safra yolundaki taş şu üç yöntemden biri ile çıkartılacaktır;

1. ERCP ile Sayra Yolundaki Taşı Çıkarma
2. Girişimsel Radyoloji ile Safra kanalındaki Taşı Çıkarma
3. Safra Yolundaki Taş İçin Ameliyat

1. ERCP ile Sayra Yolundaki Taşı Çıkarma

ERCP: Safra taşları en sık koledok (safra kanalının son kısmı) alt ucunda, oddi sfinkterinde (koledoğun duodenuma açıldığı yerde geçişi kontrol eden kas yapısı) takılı kalır. Bunu çıkartmak için en sık başvurulan yöntem ERCP’dir (endoskopik retrograde kolanjiyo pankreatikografi). Ağızdan mideye, oradan da duodenuma yandan görüşü olan bir endoskopla girilir. Koledok ve pankreatik kanalın açıldığı Oddi sfinkteri bulunur. İçine bir kateter sokulup özel bir bıçakla sfinkter kesilir.

Sonra buradan özel bir aparat (balon veya basket) safra yoluna sokulur. Balon sokulduysa taşın üstüne geçilip şişirilir ve balon geri çekilerek taşın duodenuma düşmesi sağlanır. Basket sokulduysa taş bu aparatın içine oturunca basketle beraber taş geri çekilir. Bu işlem her hastada burada yazıldığı gibi kolay, hatta mümkün olmayabilir. Taş çıkartılamayabilir, işlemin kendisi pankreatitie neden olabilir, en sevimsizi de duodenum delinip acil ameliyat gerekebilir.

2. Girişimsel Radyoloji ile Safra kanalındaki Taşı Çıkarma

Girişimsel radyoloji: Bir komplikasyona yol açılmadan taşın ERCP ile çıkartılamayacağına karar verilirse radyologların uygun bulduğu durumlarda ultrason eşliğinde ciltten (perkütan) bir iğne ile karaciğer içindeki genişlemiş safra yoluna girilir. Sonra bu safra yoluna bir kateter sistemi konur ve kateterin içinden ilerletilen balon veya basket ile taş kırılmaya, ya da çıkartılmaya çalışılır. Bu başarılı olmaz ise taşın üstünde safra yolu içine bir kateterr bırakıp safra akışının dışarı alınması sağlanır. Böylece safra yolu iltihabı ve sarılık tedavi edilir hasta ameliyata hazırlanır.

3. Safra Yolundaki Taş İçin Ameliyat

Ameliyat: Daha az travmatik olan (minimal invazif) ERCP ve girişimsel radyolojinin perkütan yöntemleri işe yaramazsa hasta ameliyata alınmak zorunda kalınır. Bazen ameliyat sadece taşın çıkartılamaması yüzünden değil bu işlemlerin delinme veya kanama gibi komplikasyonları nedeniyle de mecburen yapılır. Hasta ameliyata alınınca safra yolu karaciğer ile duodenum arasında uygun bir yerden açılır. Mümkünse içindeki taş/taşlar özel aletlerle çıkarılır. Eğer taşlar koledoktan çıkartılamazsa bu kez duodenum Oddi sfinkteri hizasında, onun karşı duvarından açılır. Oddi sfinkteri cerrahi olarak kesilip genişletilir ve ve taş çıkartılarak gerekli olan rekonstrüksiyonlarla sorun çözülmeye çalışılır.

Tüm bu yöntemlerin çok seri bir şekilde, başarılı sonuç alınana kadar ardı ardına yapılması gerekir. Aksi taktirde tıkanıklığa bağlı gelişen kolanjit ve pankreatit çok ağır seyredip hastanın hayatını tehdit edebilir. Dolayısı ile bu işlemleri yapacak olan Gastroenterolog, Radyolog ve Genel Cerrahın birlikte çalışmaya alışık olması hasta açısından büyük avantaj yaratacaktır.